Hunebedhoppen (Delfzijl)
Eigenlijk was het project hunebedhoppen al voltooid. In zeven etappes (Norg, Zuidlaren, Rolde, Borger, Odoorn, Emmen en Diever) tikten we alle Nederlandse hunebedden op hun vindplaats af. Maar stiekem knaagde het een beetje, want in Delfzijl bevindt zich nóg een Nederlands hunebed.
Exemplaar G5 werd in de verderop gelegen wierde Heveskesklooster ontdekt en werd daarna verplaatst naar het Muzeeaquarium in Delfzijl. Het hunebed staat dus niet meer op zijn originele plek. Daarom hadden we hem eerst buiten beschouwing gelaten voor ons plan. Toch gaan we vandaag alsnog naar Delfzijl om ook dit hunebed van de lijst te strepen.
Het Muzeeaquarium in Delfzijl. (foto: Josse)
Lockdown
Al in maart mochten we op bezoek komen in het gastvrije Muzeeaquarium, maar toen doorkruiste de plotselinge lockdown onze plannen. Inmiddels zijn we zo’n vier maanden verder en proberen we het opnieuw. Wel coronaproof natuurlijk, dus we maken een afspraak, desinfecteren onze handen, houden anderhalve meter afstand en geven onze contactgegevens door.
Op de parkeerplaats van het museum treffen we Erik. Hij zou met ons meelopen, maar vandaag gaat hem dat helaas niet lukken. Wel is hij aanwezig om ons uit te zwaaien.
Nico, Jan, Josse en Aad. (foto: Erik)
Hunebed G5
Bij de receptie is men aanvankelijk verrast door de komst van vier hardlopers, maar het papierwerk blijkt in orde. We mogen doorlopen naar het hunebed en krijgen een korte uitleg over de vindplaats. Hunebed G5 werd in 1982 bij toeval gevonden bij opgravingen onder de wierde Heveskesklooster. Het is het noordelijkste en laatst ontdekte hunebed in Nederland. Het hunebed is ongeveer 5400 jaar oud en lag onder een dikke laag slib uit de Dollard. Het is niet uitgesloten dat in de omgeving nog meer hunebedden onder de klei liggen. Vanwege het oprukkende industrieterrein Oosterhorn naast de vindplaats werd het hunebed verplaatst naar het Muzeeaquarium. Achteraf onnodig, want de groei van de industrie stagneerde en de vindplaats is nog steeds onbebouwd.
We worden vriendelijk ontvangen en krijgen een kleine rondleiding.
Hunebed G5 lag onder een dikke laag klei en veen.
Hunebed G5 (Delfzijl).
Hunebed G5 (Delfzijl).
Indoorhunebed
Tijd om een rondje te rennen om het enige indoorhunebed van Nederland. De vriendelijke museummedewerker legt ons rondje op video vast en onze missie is geslaagd. Voor nu verlaten we het Muzeeaquarium, maar komen zeker terug voor een uitgebreider bezoek. Het museum heeft namelijk een leuke natuurhistorische en cultuurhistorische collectie mét een aquarium met zeedieren uit de Waddenzee. Ook erg leuk voor kinderen dus.
Waterpoorten
We vervolgen onze route langs de twee waterpoorten van Delfzijl. De Grote Waterpoort dateert uit 1833 en is nog steeds in gebruik als coupure. Bij hoge vloed wordt de poort afgesloten met een metalen deur. De Kleine Waterpoort, ook wel de De Ruyterpoort, is vernoemd naar Michiel de Ruyter, die in 1665 de West-Indische vloot in Delfzijl aan land bracht. Ook deze poort wordt nog gebruikt als coupure.
De Grote Waterpoort.
De Kleine Waterpoort.
Farmsum
We steken het Oude Eemskanaal over en rennen naar het wierdedorp Farmsum, dat inmiddels aan Delfzijl is vastgegroeid. Vooral de Hervormde Kerk is een pareltje. Deze zogenaamde waterstaatskerk werd in 1869 met financiële steun van de landelijke overheid gebouwd. Het ontwerp en de bouw werden gecontroleerd door het ministerie van Waterstaat, vandaar de naam waterstaatskerk.
Het Oude Eemskanaal stroomt met grote kracht naar zee.
De Hervormde Kerk van Farmsum.
Weiwerd
Na zo’n vijf kilometer bereiken we Weiwerd. Van dit voormalige wierdedorp is bijna niks meer over. Ooit was Weiwerd het eindpunt van de Woldjerspoorweg vanuit de stad Groningen. Die lijn werd aangelegd in 1929 toen de bloeitijd van de lokaalspoorwegen eigenlijk al voorbij was. De lijn werd dan ook nooit een succes en in 1942 al reed de laatste trein over de lijn.
In de jaren zestig en zeventig werd Weiwerd grotendeels gesloopt om plaats te bieden aan het uitdijende industriegebied Oosterhorn, maar de verwachte industriegroei bleef uiteindelijk achter.
Er zijn al tien jaar plannen om de wierde te herinrichten met gebouwen voor start-ups, maar ook dat plan blijft achter bij de ambitie.
De wierde Weiwerd.
De plaatselijke begraafplaats.
Over het Karspelpad.
Heveskesklooster
Na bijna acht kilometer zijn we bij de wierde Heveskesklooster, de vindplaats van hunebed G5. Tot de zestiende eeuw stond hier het klooster Oosterwierum, dat tijdens de Tachtigjarige Oorlog afbrandde. Op deze plek is helaas niks terug te vinden van de historie.
De vindplaats van hunebed G5.
Termunten
Via het gehucht Borgsweer rennen we door naar Termunten. Tussen 1919 en 1948 lag het dorp aan de stoomtramlijn Ter Apel – Delfzijl van de Stoomtramweg-Maatschappij Oostelijk Groningen. De bijnaam van de tram was Ol’ Graitje. De tramremise is bewaard gebleven en biedt tegenwoordig onderdak aan een visrestaurant. Dé trekpleister van Termunten is echter de fraaie Ursuskerk uit de dertiende eeuw.
Onderweg naar Termunten.
Een fraai pandje in Borgsweer.
De remise van de Stoomtramweg-Maatschappij Oostelijk Groningen.
De Ursuskerk in Termunten.
Fiemel
We verlaten Termunten en lopen langs de zeedijk naar het gehucht Fiemel, direct aan de Dollard aan de zuidkant van de Punt van Reide. We krijgen een flinke bui over de kop, maar gelukkig beschikt Fiemel over plekjes om te schuilen.
We gaan richting de zee.
De weg naar Fiemel.
Batterij Fiemel
In Fiemel zijn namelijk nog enkele Duitse bunkers uit de Tweede Wereldoorlog te vinden. Batterij Fiemel werd gebouwd om de stad Emden te verdedigen met luchtafweergeschut. Vorig jaar plaatste het Groninger Landschap op de grootste bunker een replica van zo’n Flugabwehrkanone (FLAK). Bovendien is die bunker opengewerkt en hangen er informatieborden over de historie van deze plek.
De eerste bunkers.
Batterij Fiemel met een replica van een FLAK.
Even de informatieborden lezen en schuilen.
Batterij Fiemel.
De Dollard
Een rondje Delfzijl en omstreken is natuurlijk niet compleet zonder een blik over het water. Daarom beklimmen we de dijk en kijken uit over de Dollard. Prachtig!
De Dollard.
Prachtig uitzicht.
Termunterzijl
Over de dijk en over de weg rennen we verder naar Termunterzijl. Het dorp ontstond na de aanleg van een sluis in 1601. In 1686 werd de sluis verwoest en kwamen bijna alle inwoners om tijdens de Sint-Maartensvloed. In 1725 werd een nieuwe sluis gelegd: de Boog van Ziel. De bijbehorende brug heeft een fraaie natuurstenen borstwering met de namen en wapens van zijlvesten en belangrijke personen.
Het vissersmonument en gemaal Rozema in Termunterzijl.
Termunterzijl.
De Boog van Ziel.
De natuurstenen borstwering van de bijbehorende brug.
Oterdum
Door naar Oterdum. Dat dorpje Oterdum in de jaren zestig gesloopt, omdat de zeedijk moest worden verbreed. Bovendien aasde – daar is ie weer – industrieterrein Oosterhorn op de grond in het gebied. Op de locatie van de oude kerk werd de begraafplaats gereconstrueerd en een monument gebouwd. Kunstenaar Thees Meesters maakte een open hand, met in de palm het 19e-eeuwse kerkje. Onderaan de pols zijn de golven van de zee en fabriekspijpen te zien, de ‘vijanden’ van Oterdum. De rug van de hand werd gekeerd naar het industrieterrein.
We rennen door naar Oterdum.
Het gereconstrueerde kerkhof op de zeedijk.
Het monument Oterdum.
Heveskes
Er viel nóg een slachtoffer van de ongebreidelde industrieambities uit de jaren zestig. Ook het dorp Heveskes werd met de grond gelijkgemaakt. Alleen het van oorsprong dertiende-eeuwse kerkje op de wierde herinnert nog aan het voormalige dorp en houdt dapper stand tussen de fabrieken.
De kerk van Heveskes.
Terug in Delfzijl
Na zo’n dertig kilometer zijn we terug in Delfzijl en worden onthaald door Erik. Even napraten en vooral nagenieten, want dit was een verrassend leuke en afwisselende tocht langs eeuwenoude historie en moderne fabrieken. Delfzijl, bedankt!
We zijn terug in Delfzijl. (foto: Erik)
En we worden onthaald door Erik.
Zelf proberen?
Wil je (een deel van) deze etappe zelf ook eens proberen? Op Afstandmeten.nl kun je onze route vinden: Hunebedhoppen Delfzijl (etappe 8). Veel plezier!
Hunebedhoppen Delfzijl (etappe 8)
