Hunebedhoppen (Odoorn)

Etappe zes van hunebedhoppen brengt ons naar Odoorn. Omdat één groot rondje langs de negen hunebedden in de omgeving net iets te lang is – zeker gezien de broeierige omstandigheden vandaag – knippen we de etappe op in twee delen: een rondje Odoorn en een rondje Noord-Sleen. Op die manier kunnen we ook nog wat andere bezienswaardigheden meepikken.
We zijn vandaag met zes lopers: Johan en Jelda rennen al voor de derde keer mee, terwijl het voor Bas de tweede etappe is. Robert Jan en Elzo maken vandaag hun hunebedhopdebuut.

Hunebedhoppen

Hoe ziet ons project hunebedhoppen eruit? We hebben de Nederlandse hunebedden verdeeld in zeven regio’s: Norg, Zuidlaren, Rolde, Borger, Odoorn, Emmen en Diever. Per regio hebben we een route gemaakt langs die hunebedden en soms ook langs andere bijzondere of historische locaties. Bovendien gaan de routes zo veel mogelijk door de natuur.

Zandweggetje

Rond negen uur al verzamelen we in Odoorn, want zoals gezegd wordt het tropisch warm. We vertrekken in noordelijke richting en een kilometer verderop bereiken we via een smal zandweggetje het eerste hunebed: D32. Het kleine en lage hunebed is niet meer compleet. Vier van de vijf dekstenen liggen op de grond en van de tien zijstenen ontbreken er drie. De twee sluitstenen zijn nog wel aanwezig. Het hunebed is 7,6 meter lang en 3 meter breed.

Hunzebos

Door een prachtig heidegebied gaan we op weg naar het volgende hunebed in het Hunzebos. Hunebed D31 ligt op een prachtige locatie, maar verkeert in slechte staat. Van de vijf dekstenen is er slechts eentje bewaard gebleven. Die rust overigens niet meer op de draagstenen, waarvan er nog zes over zijn. De beide sluitstenen zijn er nog wel. Het hunebed is 7 meter lang en 3,3 meter breed.

De Valther Tweeling

We rennen verder in zuidelijke richting en belanden in Valthe. Net buiten het dorp liggen twee hunebedden naast elkaar. Hunebedden D36 en D37 worden ook wel ‘De Valther Tweeling’ genoemd en lagen aan de rand van het moeras de Kampervenen.
D36 is iets completer dan zijn tweelingbroer, maar er ontbreekt een deksteen en drie dekstenen zijn van de draagstenen gegleden. Er zijn nog tien draagstenen aanwezig.
D37 is minder gaaf. De stenen liggen schots en scheef en er ontbreken drie dekstenen. De twee resterende dekstenen liggen op de grond. De meeste draagstenen zijn nog aanwezig. De hunebedden liggen in elkaars verlengde op ruim 8 meter afstand. Waarschijnlijk hebben de hunebedden ooit onder één dekheuvel gelegen.

Akkers

We rennen verder over de Hunebedweg (!) en komen allerlei wandelaars aan de Drentse Wandelvierdaagse tegemoet. Verderop lopen we over graspaden tussen de akkers en gaan op weg naar het Valtherbos. Later op de dag zullen de wandelaars hier ook langskomen, want er hangen routebordjes langs de kant van de paden.

Onderduikershol Valtherbos

In het bos bezoeken we het onderduikershol uit de Tweede Wereldoorlog, dat in 2004 volledig is hersteld. Kippenboer Albertus Zefat had zijn bedrijf aan de rand van het Valtherbos. In zijn kippenschuren verborg hij joodse onderduikers. Toen dit te gevaarlijk werd, kwam hij op het idee om in het bos een ondergronds hol te maken. Het hol was acht meter lang, vier meter breed en anderhalve meter diep. Later werd iets verderop nog een tweede hol aangelegd.
Het hol is van december 1942 tot 11 april 1945 in gebruik geweest en alle onderduikers overleefden de oorlog. Bertus Zefat niet. Hij werd in 1944 door de Duitsers opgepakt en doodgeschoten, omdat hij zijn geheim niet prijsgaf.

Pingoruïne

In hetzelfde bos ligt hunebed D35, of wat daar van over is. Van de oorspronkelijke vier dekstenen zijn nog slechts twee aanwezig. Er zijn tien draagstenen en twee sluitstenen, maar deze liggen bijna geheel onder het zand. Het hunebed is 8,5 meter lang en 3,2 meter breed en staat aan de rand van een voormalige waterplas, een zogenaamde pingoruïne of gletsjerkuil.

Verscholen

We lopen verder naar het laatste hunebed in dit rondje: D34. Dat hunebed ligt verscholen naast een zandweg vanaf de weg tussen Valthe en Odoorn. Het hunebed is 7,8 meter lang en 3 meter breed. Er zijn nog drie van de vijf dekstenen over. De tien draagstenen en twee sluitstenen zijn bijna volledig onder het maaiveld verstopt.

Eppiesbergje

De volgende stop is het Eppiesbergje, de enig overgebleven grafheuvel van een groot grafveld. De heuvel stamt uit 2850 tot 2450 v.Chr, enkele eeuwen na de bouw van de hunebedden. Deze heuvel was de laatste rustplaats van een belangrijke man of vrouw.
De naam Eppiesbergje is zeer waarschijnlijk ontleend aan een voormalige eigenaar van de aangrenzende gronden, ene Egbert (Eppie) Vos, die zich op de heuvel zou hebben (laten) verhangen.

Oorlogsmonument

Over graspaden rennen we terug naar Odoorn en bezoeken het oorlogsmonument ter nagedachtenis aan de inwoners die zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog, waaronder de eerder genoemde Albertus Zefat. De begeleidende tekst luidt: “Zij zullen opvaren met vleugelen gelijk de arenden.”

Rondje Odoorn

Het eerste deel van deze etappe zit erop. Het rondje Odoorn is ongeveer 18 kilometer, waarin we zes hunebedden hebben afgetikt.

Kibbelkoele

We rijden nu door naar zwemplas Kibbelkoele voor het tweede deel van deze etappe. Vanaf de parkeerplaats rennen we een stukje over het strand en duiken dan de bossen in.

Vader van de hunebedden

In de buurt van het eerste hunebed passeren we een monument voor de Nederlandse archeoloog Albert Egges van Giffen. Hij wordt wel de vader van de hunebedden genoemd, vanwege zijn vele onderzoek naar de megalithische grafkamers. Hij bracht alle nog bestaande hunebedden in kaart en verrichtte bij meerdere daarvan bodemonderzoek. In 1928 publiceerde hij hierover een boek, dat nog steeds als standaardwerk wordt beschouwd. Naast onderzoek heeft hij veel ingestorte en deels vernielde hunebedden gerestaureerd. Zonder zijn inspanningen zou een groot deel van de nog aanwezige hunebedden waarschijnlijk niet meer hebben bestaan. We moeten Van Giffen dus dankbaar zijn dat we überhaupt nog kunnen hunebedhoppen. 🙂

Papeloze Kerk

Honderd meter verderop ligt hunebed D49, dat bekend staat onder de naam ‘Papeloze Kerk’. Die naam verwijst naar geheime protestantse kerkdiensten (hagenpreken), die hier in de zestiende eeuw zouden zijn gehouden en waarbij uiteraard geen katholieke priesters (papen) aanwezig waren. Vroeger bevond het hunebed zich in een open veld, zodat men naderend onheil al van ver aan zag komen.

Trekpleister

Het hunebed is in 1958 en 1959 onder leiding van archeoloog Van Giffen gereconstrueerd, omdat het in zeer slechte staat verkeerde. Zo ontbraken veel stenen, maar een groot gedeelte van de dekheuvel was nog wel aanwezig. Om het te kunnen restaureren werd een hunebed op het Valtherveld (D33) gesloopt. Ook werden stenen vanuit andere plaatsen gebruikt.
Van Giffen wilde dit exemplaar, meer dan andere hunebedden, herbouwen tot een hunebed zoals dat er in de oudheid uit zou hebben gezien. De dekheuvel is gedeeltelijk hersteld om bezoekers te kunnen laten zien hoe het monument is opgebouwd. In de grafkelder is een hekwerk geplaatst, waarachter vroeger replica’s van aardewerk te zien waren. De Papeloze Kerk was door de rigoureuze restauratie lange tijd hét hunebed van Nederland. Het werd een grote toeristische trekpleister en tot 1980 moesten bezoekers zelfs entreegeld betalen.

Galgenberg

We gaan op weg naar de Galgenberg, een grote grafheuvel met palenkrans in een veld van grafheuvels. Deze grafheuvel stamt uit ongeveer 1400 v.Chr. Er zijn bijzondere vondsten gedaan, waaronder gouden oorringen, een bronzen bijl en bronzen pijlpunten. Daarmee is het een van de ‘rijkste’ grafheuvels van Drenthe. Vanwege deze vondsten wordt gezegd dat de overledene een unieke positie moet hebben gehad: hij was de ‘hoofdman van het Sleenerzand’. Vanaf de Middeleeuwen werden op deze heuvel mensen opgehangen aan de galg, vandaar de naam.

Monument Vliegtuigcrash B17 G Fire Ball 2

Dit monument herinnert aan het neerstorten van een geallieerde bommenwerper Boeing B17 G Fire Ball 2. Op 11 januari 1944 kwam dit toestel boven Noord-Sleen in de problemen. Nadat alle overige bemanningsleden uit het vliegtuig waren gesprongen, wist piloot 1 Lt T.E. White het brandende vliegtuig zo te manoeuvreren dat het niet op het dorp neerstortte, maar even ten noorden ervan in de boswachterij Sleenerzand. De piloot redde zichzelf eveneens per parachute.

Monument Halifax JB892

Terugkerend van een bombardement op Bochum stortte op 14 mei 1943 de viermotorige Engelse bommenwerper Halifax JB892 neer op deze plek, na te zijn geraakt door een Duitse jager boven het grensgebied bij Emmen. Ter nagedachtenis aan de zeven omgekomen bemanningsleden richtten vier schoolvrienden in 1945 een monument op van de brokstukken van het vliegtuig. Toen het monument na dertig jaar een verwaarloosde indruk maakte door vandalen en souvenirjagers, werden de restanten in 1975 ingekapseld in beton en het onderhoud overgedragen aan de gemeente Sleen.

Onderduikershol Sleenerzand

In de Tweede Wereldoorlog probeerden mannen aan de zogenaamde ‘Arbeitseinsatz’ te ontkomen door te vluchten en onder te duiken. Zo zaten tien jonge mannen eerst verstopt op onderduikadressen. Toen het daar te gevaarlijk werd, gingen zij de bossen in. Onder de dekking van jonge bomen groeven ze twee ondergrondse holen en wisten zo vanaf het voorjaar 1944 tot november 1944 uit handen van de Duitsers te blijven.
Ze verveelden zich niet en leefden een vrijgevochten bosleven, maar ze lieten sporen achter en maakten soms lawaai. In november 1944 werd de dagstee overvallen door de Duitsers en twee jongens werden gepakt. De anderen zaten nog in de nachtstee en wisten te ontsnappen. Na de oorlog hadden ze aanvankelijk nog contact met elkaar, maar uiteindelijk is iedereen elkaar uit het oog verloren.

Noord-Sleen

Na zo’n tien kilometer rennen we Noord-Sleen binnen en gaan op weg naar de laatste twee hunebedden van vandaag. Heel toepasselijk aan de (doodlopende) Hunebedweg liggen exemplaren D50 en D51.
Als eerste bereiken we hunebed D51. Het hunebed is 12,3 lang en 3,5 meter breed en zwaar beschadigd. Van de zeven dekstenen zijn er nog slechts drie over en bovendien zijn ze gehavend. Verder zijn er nog veertien draagstenen en drie poortstenen.
Hunebed D50 ligt iets noordelijker dan D51 aan de overkant van de weg. Het hunebed is 17 meter lang en 4,4 meter breed e daarmee beduidend groter dan zijn overbuurman. Van de acht dekstenen mist er eentje. Verder zijn er zestien draagstenen en twee sluitstenen. Naast een poort steen heeft dit hunebed bovendien 24 kransstenen.

Verzorging

Terug op de grote weg wacht ons een paar honderd meter verderop een aangename verrassing. De verzorgingspost van de fietstocht Tour de Mond wordt alweer afgebroken, maar de verzorgers bieden ons een banaantje en drinken aan. Dat is aardig! We laten ons de verzorging goed smaken en bedanken de twee heren.

Rondje Noord-Sleen

Na zo’n 13 kilometer zijn we terug bij de Kibbelkoele. Een fraai rondje met drie hunebedden en talloze (oorlogs-)monumenten. Samen met het rondje Odoorn was dit weer een interessante hardloopdag met leuke mensen.

Zelf proberen?

Wil je (een deel van) deze etappe zelf ook eens proberen? Op Afstandmeten.nl kun je onze routes vinden: Hunebedhoppen Odoorn (etappe 6a) en Hunebedhoppen Noord-Sleen (etappe 6b). Veel plezier!