De middeleeuwse 4 Mijl van Groningen
In het kader van de Maand van de Groninger Geschiedenis werd afgelopen oktober de ‘middeleeuwse 4 Mijl van Groningen‘ gepubliceerd. Deze route voert van het voormalige cisterciënzer vrouwenklooster Yesse in Essen naar de Martinikerk in de stad Groningen. Edgar en ik proberen de route uit.
Stop 1: Klooster Yesse
Het startpunt van de route ligt bij het voormalige cisterciënzer vrouwenklooster Yesse (1215-1594) in Essen. Het klooster verwierf een bijzondere status als bedevaartsoord. Er zouden zich mirakels hebben voltrokken, zoals een kaars die niet wilde doven en een bewegend Mariabeeld. Na de Reformatie eind zestiende eeuw raakte het klooster in verval. Nu resten slechts nog wat vage contouren in het landschap.
Startpunt van de route: klooster Yesse.
Schoorvoetend
Schoorvoetend lopen we het terrein op, maar we worden vriendelijk ontvangen door een meneer die in de tuin aan het werk is. Sterker nog: hij pakt er meteen wat kaarten en luchtfoto’s bij en praat ons uitgebreid bij over de historie van het klooster. Na zo’n tien minuten bedanken we onze gids hartelijk en beginnen aan ons middeleeuws hardloopavontuur.
We krijgen een uitgebreide uitleg van deze vriendelijke meneer.
Een impressie van het voormalige klooster.
Stop 2: Hilghestede
De volgende stop is de ‘heilige plaats’ Hilghestede aan de Verlengde Hereweg. Ooit werden gestolen spullen uit het klooster van Aduard op deze plek teruggevonden. Volgens de overlevering voltrokken zich hier toen wonderen, die aanleiding waren voor een bedevaarttraditie. De fraaie Villa Hilghestede dateert uit 1895.
Villa Hilghestede.
Villa Hilghestede.
Stop 3: Kluizenaar
Een stukje verderop achter Villa Gelria woonde een kluizenaar. Deze ‘kluis’ werd in 1437 voor het eerst genoemd, toen een cisterciënzer monnik de paus verzocht de kluizenarij over te nemen. Tegen betaling onderhield hij een deel van de Hereweg. De kluis bestaat niet meer, maar er is een ander fraai gebouwtje voor teruggekomen.
De plek van de voormalige kluis. Nu staat er een ander fraai gebouw.
Stop 4: Kapel Sint-Jurgensgasthuis
Op het terrein van het Rooms Katholieke Ziekenhuis stond in de middeleeuwen het Sint-Jurgensgasthuis voor leprozen. In de reformatietijd werd de kapel van dit gasthuis juist door de eerste gereformeerde predikers gebruikt om hun publiek toe te spreken.
Het voormalige Rooms Katholiek Ziekenhuis.
Het voormalige Rooms Katholiek Ziekenhuis.
Stop 5: Sterrebos
De hoogste heuvel in het Sterrebos is de Kempkensberg. In 1401 belegerde de Utrechtse bisschop Frederik van Blankenberg van hieruit de stad Groningen. Ook later in 1594 werd vanaf deze heuvel de stad beschoten door Maurits en Lodewijk van Nassau. De stad gaf zich over en werd gedwongen het katholicisme af te zweren: de Reformatie. In 1688 werd de heuvel voor een groot deel afgegraven.
In het Sterrebos.
Stop 6: Glas-in-loodvenster
In het trappenhuis van bedrijfsgebouw De Entrepreneur in de Herestraat bevindt zich een glas-in-loodvenster met zes vakken, waarin het verhaal van Johannes de Doper is te zien. Het werk uit 1953 is van de hand van Ploeg-lid Jan van der Baan. Helaas is het trappenhuis niet vrij toegankelijk, dus kun je het venster alleen van een afstandje bewonderen.
Glas-in-loodvenster in het trappenhuis.
Het glas-in-loodvenster. (foto: Vereniging Vrienden Martinikerk)
‘Hij heeft wel gebout, die op God vertrout’
Stop 7: Herepoort
An het begin van de huidige Herestraat stond in de middeleeuwen de Herepoort. De contouren van deze stadspoort zijn aangegeven op straatniveau. Het refugium van de zusters van Yesse lag aan de linkerkant op de plek waar nu gebouw De Faun staat.
De Herestraat met links gebouw De Faun.
Hier stond de Herepoort.
Stop 8: Het Pepergasthuis
Het Pepergasthuis stamt uit 1405. Eigenlijk luidt de officiële naam het Geertruidsgasthuis, vernoemd naar Gertrudis van Nijvel, de beschermheilige van reizigers. Oorspronkelijk was het gasthuis namelijk een onderkomen voor pelgrims, die naar de Martinikerk kwamen voor hét relikwie van Groningen: de arm van Johannes de Doper.
De toegangspoort van het Pepergasthuis.
Het Pepergasthuis.
Het Pepergasthuis.
Stop 9: Sint Jansbrug
In het hekwerk van de Sint Jansbrug staat een afbeelding van Johannes de Doper. Deze locatie is niet toevallig, want de naam Sint Jans is een verwijzing naar Johannes de Doper. Met zijn rechterhand wijst Johannes naar de Martinikerk.
De Sint Jansbrug.
Stop 10: Martinikerk
Vanaf circa 1220 werd bij het altaar in de Martinikerk de arm van Johannes de Doper bewaard. Rond dat reliek werden jaarlijks plechtigheden gehouden, waarvoor een aflaat van veertig dagen werd toegekend. Met name die aflaat zorgde voor een constante toestroom van pelgrims naar Groningen. Na 1588 is het reliek verloren gegaan.
De Martinikerk.
Middeleeuws biertje
Aan de voet van de Martinitoren trekken we een fles bier open. Niet zomaar een biertje, maar een Franziskaner Weissbier. Zo’n middeleeuws monnikenbiertje past prima bij het thema. Wel Alkoholfrei natuurlijk, want vanuit het centrum van Groningen rennen we ook weer terug naar huis.
Proost!
Een middeleeuws biertje.
Zelf proberen?
Wil je deze route zelf ook eens lopen? Op Afstandmeten.nl kun je onze route vinden: De middeleeuwse 4 Mijl van Groningen. Veel plezier!
De route.
Meer info
- Deze route werd gepubliceerd tijdens de Maand van de Groninger Geschiedenis.
- De exacte route en achtergrondinformatie van Bart Flikkema kun je vinden op de website van Klooster Yesse.
- In de Miniatuur van juni 2018 (pdf) van de Vereniging Vrienden Martinikerk staat een uitgebreid artikel over het reliek van Johannes de Doper.
